1. หลักการของสัญญาเช่าซื้อและการคืนรถ
สัญญาเช่าซื้อเป็นเอกเทศสัญญาตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ซึ่งใช้กันอย่างแพร่หลายในธุรกิจเช่าซื้อรถยนต์ โดยมีสาระสำคัญคือ ผู้เช่าซื้อต้องผ่อนชำระค่างวดตามเงื่อนไขที่ตกลงไว้ หากผิดสัญญา เช่น ค้างชำระค่างวดหลายงวด ผู้ให้เช่าซื้อมีสิทธิยึดรถคืนและบอกเลิกสัญญา
ในกรณีที่ผู้เช่าซื้อไม่สามารถผ่อนชำระได้อีกต่อไปและต้องการคืนรถ การคืนรถโดยสมัครใจโดยที่ยังไม่มีการผิดนัดชำระอาจส่งผลให้ไม่ต้องรับผิดชอบค่าส่วนต่างที่เกิดจากการขายทอดตลาดรถคันดังกล่าว ทั้งนี้ ต้องพิจารณาตามกฎหมายและแนวทางของศาลฎีกา
2. ข้อพิจารณาเกี่ยวกับกฎหมายที่เกี่ยวข้อง
มาตรา 573 แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์
- ผู้เช่าซื้อมีสิทธิเลิกสัญญาได้ตลอดเวลา แม้ในสัญญาจะไม่มีระบุไว้
- การเลิกสัญญาต้องมีการส่งมอบทรัพย์สินที่เช่าซื้อคืนแก่เจ้าของ (ไฟแนนซ์) โดยผู้เช่าซื้อต้องเป็นผู้เสียค่าใช้จ่ายในการส่งมอบเอง
- หากผู้เช่าซื้อเพียงแจ้งบอกเลิกสัญญาแต่ไม่ได้ส่งมอบรถคืน สัญญายังไม่ถือว่ายุติ
3. กรณีที่ไม่ต้องรับผิดชอบค่าส่วนต่าง
หากผู้เช่าซื้อส่งมอบรถคืนก่อนที่ตนเองจะตกเป็นผู้ผิดสัญญา เช่น
- ผ่อนชำระไม่ไหวและคืนรถก่อนครบกำหนดค้างชำระ 3 งวด
- คืนรถโดยไม่มีค่าติดตามทวงถาม
- ไฟแนนซ์ยอมรับคืนรถโดยไม่มีเงื่อนไขเรื่องค่าส่วนต่าง
ในกรณีดังกล่าว หากไฟแนนซ์ขายรถทอดตลาดแล้วได้ราคาต่ำกว่ายอดหนี้คงเหลือ ผู้เช่าซื้อไม่มีหน้าที่ต้องรับผิดชอบต่อส่วนต่างดังกล่าว เนื่องจากสัญญาเช่าซื้อสิ้นสุดลงโดยสมัครใจทั้งสองฝ่าย
4. ตัวอย่างคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 5239/2561
- ผู้เช่าซื้อ (จำเลยที่ 1) คืนรถให้ไฟแนนซ์โดยยังไม่ผิดนัดชำระ
- ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า เมื่อสัญญาเช่าซื้อเลิกกันโดยผู้เช่าซื้อไม่ได้เป็นฝ่ายผิดสัญญา ไฟแนนซ์ไม่มีสิทธิเรียกค่าส่วนต่างจากการขายทอดตลาด
- ผู้ค้ำประกันก็ไม่ต้องร่วมรับผิดชอบค่าส่วนต่าง
5. วิธีการคืนรถให้ไฟแนนซ์
กรณีไฟแนนซ์ยอมรับคืนรถ
- ทำหนังสือบอกเลิกสัญญาเช่าซื้อและแจ้งไฟแนนซ์
- ตรวจสภาพรถก่อนส่งมอบ และถ่ายภาพไว้เป็นหลักฐาน
- เจรจาขอให้ไฟแนนซ์ออกหลักฐานการคืนรถ
- ตรวจสอบเอกสารให้รอบคอบก่อนเซ็น โดยหลีกเลี่ยงข้อความที่ระบุให้ต้องรับผิดชอบค่าส่วนต่าง
กรณีไฟแนนซ์ปฏิเสธไม่รับรถคืน
- ลงบันทึกประจำวันไว้เป็นหลักฐาน
- นำรถไปวางทรัพย์ที่กรมบังคับคดี
- แจ้งไฟแนนซ์ให้มารับรถคืนจากกรมบังคับคดี
6. ข้อควรระวัง
- ควรปรึกษาทนายก่อนทำเรื่องคืนรถ
- หากไฟแนนซ์ฟ้องเรียกค่าส่วนต่าง อาจต้องต่อสู้คดีโดยใช้พยานหลักฐาน
- หากเอกสารไม่สมบูรณ์หรือหาย อาจเป็นเหตุให้แพ้คดี