ในทางกฎหมาย ไม่มีกฎหมายใดให้อำนาจเจ้าหน้าที่ตำรวจหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐสามารถติดตามหรือไปเยี่ยมบ้านประชาชนที่ไม่ได้กระทำความผิด ไม่มีกฎหมายให้อำนาจตำรวจเข้าไปนั่งคุยในบ้านของประชาชนเพื่อสอบถามข้อมูลต่างๆ หากไม่มีเหตุสงสัยว่าบุคคลนั้นกระทำความผิดต่อกฎหมาย เขตบริเวณบ้านเป็นพื้นที่ส่วนตัวของผู้อยู่อาศัย เจ้าหน้าที่ของรัฐจะ “ก้าวล่วง” เข้าไปในพื้นที่บ้านของประชาชนได้จะต้องเป็นกรณีที่มีเหตุจำเป็นและมีหมายค้นเท่านั้น
สิทธิของประชาชนเมื่อได้รับหมายค้น
- ขอให้เจ้าหน้าที่แสดงหมายค้น
- หมายค้นต้องมีลายมือชื่อจากผู้พิพากษาหรือศาล และระบุเหตุผลในการค้นชัดเจน เช่น การหาสิ่งของที่เกี่ยวข้องกับคดี
- ตรวจสอบหมายค้นให้ละเอียด
- ชื่อผู้ขอหมายค้นต้องเป็นเจ้าหน้าที่ที่มีอำนาจตามกฎหมาย
- ข้อมูลสถานที่ต้องระบุที่อยู่หรือสถานที่ที่จะทำการค้นหาอย่างชัดเจน
- สิ่งที่ค้นหาต้องมีการระบุ เช่น อาวุธ ยาเสพติด หรือเอกสารบางประเภท
- ตรวจสอบวันที่และหมายเลขหมายค้นให้แน่ใจว่าถูกต้อง
- ให้ความร่วมมือภายใต้ขอบเขตของหมายค้น
- อำนวยความสะดวกในการตรวจค้นเพื่อคลายความสงสัย
- ไม่จำเป็นต้องยินยอมให้เจ้าหน้าที่ขยายขอบเขตการค้นหาเกินกว่าที่ระบุไว้
- สิทธิในการปฏิเสธการค้นหา
- หากหมายค้นไม่ถูกต้องหรือไม่ครอบคลุม สามารถปฏิเสธการค้นหาได้
- หากเจ้าหน้าที่มีหมายค้นที่ถูกต้อง ประชาชนสามารถขอให้ปฏิบัติตามขอบเขตของหมายค้นเท่านั้น
- หากไม่มีหมายค้นและไม่มีเหตุผลทางกฎหมายชัดเจน เจ้าของบ้านสามารถปฏิเสธไม่ให้เข้ามาภายในบ้านได้
- หากยินยอมให้ตรวจค้น ควรติดต่อทนายความให้เดินทางไปร่วมตรวจสอบ
หมายค้นคืออะไร
หมายค้นเป็นหนังสือในการดำเนินคดีอาญาที่ต้องขออนุมัติจากศาล เพื่อให้เจ้าหน้าที่ตำรวจเข้าทำการตรวจค้นสิ่งผิดกฎหมายในที่รโหฐาน ก่อนทำการตรวจค้นต้องแสดงหมายค้นต่อเจ้าของสถานที่ และการตรวจค้นต้องเป็นเวลากลางวัน (พระอาทิตย์ขึ้นถึงพระอาทิตย์ตก)
ที่รโหฐาน หมายถึง พื้นที่ส่วนตัวที่ไม่ใช่ที่สาธารณะ เช่น บ้าน สำนักงาน อสังหาริมทรัพย์ที่มีการแสดงออกให้เห็นว่าหวงกันการเข้าไป เช่น การล้อมรั้วหรือการติดป้ายพื้นที่ส่วนบุคคล
เหตุที่สามารถออกหมายค้นได้ (มาตรา 69 ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา)
- เพื่อพบและยึดสิ่งของที่เป็นพยานหลักฐานประกอบการสอบสวน
- เพื่อพบและยึดสิ่งของที่เป็นความผิด หรือได้มาโดยผิดกฎหมาย
- เพื่อพบและช่วยบุคคลที่ถูกหน่วงเหนี่ยวหรือกักขังโดยมิชอบด้วยกฎหมาย
- เพื่อพบบุคคลที่มีหมายจับ
- เพื่อพบและยึดสิ่งของตามคำพิพากษาหรือคำสั่งศาล
วัตถุประสงค์ของการออกหมายค้น
- การค้นเพื่อพบและยึดสิ่งของ
- การค้นเพื่อช่วยเหลือบุคคล
- การค้นเพื่อจับกุมผู้มีหมายจับ
ผู้มีอำนาจออกหมายค้น
- ศาลเป็นผู้มีอำนาจออกหมายค้น
- หมายค้นออกโดยศาลตามที่เห็นสมควร หรือตามคำร้องขอของเจ้าหน้าที่
คุณสมบัติของเจ้าพนักงานที่มีชื่อในหมายค้น
- ต้องเป็นเจ้าพนักงานฝ่ายปกครองตั้งแต่ระดับสามขึ้นไป
- ต้องเป็นตำรวจที่มียศตั้งแต่ร้อยตำรวจตรีขึ้นไป
ข้อความที่ต้องระบุในหมายค้น
- สถานที่ออกหมาย
- วันเดือนปีที่ออกหมาย
- เหตุที่ต้องออกหมาย
- รายละเอียดสถานที่ที่จะค้น ชื่อบุคคล หรือสิ่งของที่ต้องการค้น
- ระบุความผิดหรือวิธีการเพื่อความปลอดภัย
- ลายมือชื่อและตราประทับของศาล
เขียนโดย นางสาวนุชวรา บรรจบบารมี